tg-me.com/Renivis_U_Reziman/209
Last Update:
🔰
چرا در کُرمانجی محاوره‌ای «گوڵێک» به جای «گوڵەیەک» استفاده می‌شود؟
توجه: در مورد موضوع این نوشته می‌توانید بخش‌های چهارم و پنجم کتاب «ڕێنڤیس و ڕێزمان» را مطالعه نمایید.
گاهی اوقات در کُرمانجی شفاهی یا محاوره‌ای به ویژه در کُرمانجی خراسان، وقتی واژه‌ای که با حرف صدادار (مصوت) ختم می‌شود، به صورت مفرد آمده و جداکننده‌ی نامعلوم یا نکره یعنی «ـەک»
بگیرد، آنگاه حرف صدادار پایانی آن واژه و همچنین حرف «ـه» (e) از جداکننده‌ی «ـەک» (ek) حذف شده و صرفاً یک «ێ» بین واژه و حرف «ک» قرار می‌گیرد.
برای مثال واژه‌ی «گوڵە» (گلوله) را در نظر می‌گیریم که حرف آخر آن صدادار و «ـه» می‌باشد. حال اگر این واژه به صورت نکره (نامعلوم) بیاید، یعنی اگر بخواهیم بگویم «یک گلوله»، در حالت استاندارد و
معیار به این صورت است:
🔹گوڵە+ «ـەک» > گوڵە+«ی»+«ـەک»
🔹گوڵەیەک: یک گلوله
🔸Gulle+ek > Gulle+y+ek
🔸Gulleyek (Guleyek)
همانگونه که در مبحث حروف نیم‌صدا توضیح داده شده است، در اینجا حرف نیم‌صدای «ی» (î) جهت روانسازی بین دو حرف صدادار «ـه» در گوڵە و «ـه» در «ـەک» قرار می‌گیرد.
حال در کُرمانجی شفاهی یا محاوره‌ای گاهی اوقات فرآیند معیار ذکرشده در بالا طی نمی‌شود؛ یعنی همانطور که در بالا گفته شد، به صورت زیر در می‌آید:
🔹گوڵێک: یک گلوله
🔸Gullêk (Gulêk)
حال این واژه‌ی نکره در هر نقشی هم قرار گیرد، به همین صورت است؛ مثال:
به صورت مضاف در ترکیب اضافه:
🔹گوڵێکە گەرم (گوڵەیەکە گەرم): یک گلوله‌ی گرم
🔹پرێکە* دارین (پرەیەکە دارین): یک پُلِ چوبی
🔸Gullêke (gulleyeke) germ
🔸Pirêke (pireyeke) darîn
به صورت صرفی بعد از حرف اضافه‌ی «ژ»:
🔹ئەز ژ بەلێکێ (بەلایەکێ) فلتیم:
من از یک بلا نجات یافتم
🔸Ez ji belêkê (belayekê) filitîm
گاهی هم اگر واژه با حروف صداداری همچون «ی» ختم شود، در زبان شفاهی «ـه» در «ـەک» حذف شده و به جای آن «ێ» (ê) قرار می‌گیرد؛ به عنوان مثال واژه‌ی «خانی» (خانه) را در نظر می‌گیریم و
ابتدا شکل معیار «یک خانه» را بررسی می‌کنیم:
🔹خانی+«ـەک» > خانی+«ی»(نیم‌صدا)+«ـەک»
🔸Xanî+ek > Xanî+y+ek
🔹خانییەک
🔸Xanîyek
که در نهایت در رسم‌الخط آرامی می‌شود:
🔹خانیەک
و در رسم‌الخط لاتینی به هر دو صورت زیر نیز نوشته می‌شود:
🔸Xanîyek / Xaniyek
(در مورد این ادغام و تبدیل «î» به «i» در مباحث قبلی توضیح داده شده است؛ کلیک کنید).
در شکل محاوره‌ای «ـه» در «ـەک» حذف شده و به جای آن «ێ» می‌آید:
🔹خانیێک بە جای خانیەک
🔸Xaniyêk (Xanîyêk) dewsa Xaniyek (Xanîyek)
شما هم با توجه به نوع حرف صدادار در پایان واژه‌ها می‌توانید نمونه‌های زیادی از این دست مثال بزنید.
نکته‌ای که باید توجه شود این است که این فقط شکل محاوره‌ای است و نه شکل معیار و نوشتاری. همانگونه که می‌دانیم در مثال‌های ذکرشده، شکل معیار و استاندارد نیز رایج است و بنابراین در زبان نوشتاری صرفاً حالت معیار را استفاده می‌کنیم.
* پُل در کُرمانجی خراسان به صورت «پره Pire» تلفظ می‌شود.
برات قوی‌اندام
👈 📚 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman
BY یادگیری کُرمانجی با «ڕێنڤیس و ڕێزمان»
Share with your friend now:
tg-me.com/Renivis_U_Reziman/209